Verschillende soorten bloedarmoede

Bloedarmoede is een ziektetoestand met als grootste kenmerk het feit dat de rode bloedcellen minder hemoglobine bevatten. Dit heeft tot gevolg dat ze de weefsels in je lichaam niet van de nodige zuurstof kunnen voorzien. Maar wat is een rode bloedcel? Wat is hemoglobine? Welke soorten bloedarmoede zijn er? In dit artikel beantwoorden we deze vragen.

De rode bloedcel

Rode bloedcellen zijn bloedcellen zonder kern. Ze hebben de vorm van een biconcaaf, oftewel een platte, ronde vorm met een deuk aan beide zijden. Ze worden gemaakt in het beenmerg uit stamcellen, die zich vervolgens ontwikkelen tot volwassen rode bloedcellen.

Om rode bloedcellen te kunnen maken, moet de stamcel gaan delen en zijn DNA dupliceren. Voor dit proces is vitamine B9 (ook wel foliumzuur) en vitamine B12 nodig.

Rode bloedcellen bevatten een eiwit genaamd hemoglobine. Dit eiwit is verantwoordelijk voor het transport van zuurstof en het verwijderen van koolstofdioxide, een afvalproduct, uit het lichaam. Hemoglobine is de reden dat het bloed een rode kleur heeft. Dit komt door het ijzer dat hemoglobine bevat.

Voor het goed functioneren van rode bloedcellen zijn twee zaken van belang: ze moeten een goed gehalte aan hemoglobine bevatten, en er moet genoeg ijzer in de omgeving zijn. Op die manier kan namelijk alle benodigde hemoglobine gemaakt worden.

Soorten bloedarmoede

Een vrouw heeft bloedarmoede als de concentratie aan hemoglobine in haar plasma lager is dan 12 gram per deciliter. Voor zwangere vrouwen geldt een waarde van 11 gram per deciliter of minder. Bij mannen spreekt men van bloedarmoede als hun concentratie lager is dan 13 gram per deciliter.

Volgens het mean corpuscular volume (MCV)

Als het MCV minder is dan 80 femtoliter, dan is er sprake van microcytose. Deze soort bloedarmoede kan slechts drie mogelijke oorzaken hebben:

• Er is minder ijzer beschikbaar in het lichaam. Dit kan leiden tot bloedarmoede door ijzertekort. Meestal is dit te wijten aan chronische bloeding, zwangerschap of een verminderde ijzeropname. Deze ziekte komt veel voor en is ook gemakkelijk te behandelen. De belangrijkste symptomen zijn duizeligheid, vermoeidheid, hartkloppingen en haaruitval.
• Er is sprake van afwijkende heemgroepen. In dit geval spreken we van sideroblastische anemie. Deze soort bloedarmoede is vrij zeldzaam.
• Er zijn problemen met het andere deel van de hemoglobine: de globine. Deze soort anemie staat bekend als thalassemie. Dit is een erfelijke bloedziekte.

Normocytaire anemie (met een MCV tussen de 80 en 100 femtoliter) wordt gekenmerkt door het feit dat de rode bloedcellen wel in goede staat verkeren, maar dat er te weinig van aanwezig zijn in het bloed.

Dit komt door een gebrek aan productie van rode bloedcellen in het beenmerg. De subsoort aplastische anemie treedt hierbij op als er schade is aan het beenmerg.

Het is ook niet goed om te veel rode bloedcellen in je bloed te hebben. Dit staat bekend als macrocytose en hoort bij een MCV van boven de 100 femtoliter. In deze gevallen ligt het probleem in de deling van de kern of het cytoplasma.

• We spreken van megaloblastaire bloedarmoede als er een tekort is aan foliumzuur of vitamine B12.
• Myelodysplastische bloedarmoede wordt veroorzaakt door problemen in het beenmerg waar de stamcellen vandaan komen.
• Deze soorten bloedarmoede komen soms voor in verband met andere ziektes. Denk hierbij bijvoorbeeld aan anemieën als gevolg van leverziekte of hypothyreoïdie. Bloedarmoede kan ook ontstaan door een overmatige consumptie van gifstoffen zoals alcohol.

Pernicieuze anemie

Pernicieuze anemie is een soort bloedarmoede die voorkomt als de darmen vitamine B12 niet goed kunnen opnemen. Dit leidt vervolgens tot een soort megaloblastaire bloedarmoede. Meestal is de oorzaak van deze soort bloedarmoede functioneel, maar in sommige gevallen kan het ook te wijten zijn aan het voedingspatroon van de patiënt.

We spreken van een functionele bloedarmoede als de oorzaak een intrinsiek tekort in het lichaam is, of als er problemen zijn met de uitscheiding.

In het eerste geval is er een tekort van een specifiek eiwit dat helpt om vitamine B12 in de darm op te nemen. Ook kan er sprake zijn van een andere spijsverteringsziekte, zoals atrofische gastritis of een auto-immuunziekte.

Vitamine B12

Het is echter ook mogelijk dat men een tekort heeft aan vitamine B12 vanwege de voeding. Dit heeft dan niets te maken met de functionaliteit van het verteringsstelsel. Megaloblastaire anemie kan ontstaan door een tekort aan vitamine B12, vitamine B9 of beide, zoals we al vermeldden in een vorige paragraaf.

Vitamine B12 en B9 hebben bepaalde functies gemeen. Om die reden zijn de soorten bloedarmoede die door een tekort aan deze vitamines worden veroorzaakt hetzelfde, ongeacht wat precies de oorzaak is. Kan bloedarmoede echter een tekort aan vitamine B12 verhullen?

Veganistische diëten bevatten van nature geen voedingsmiddelen die veel vitamine B12 bevatten. Deze diëten zijn echter juist wel heel rijk aan vitamine B9, die veel te vinden is in producten van plantaardige oorsprong.

Door de aanwezigheid van foliumzuur kan het zijn dat de grootte van rode bloedcellen niet verandert, en dat er daarom geen bloedarmoede optreedt.

Om die reden is het belangrijk dat mensen die een veganistisch dieet volgen hun bloedwaarden laten meten. Zo kunnen ze er zeker van zijn dat een eventueel tekort aan vitamine B12 niet wordt verhuld door een overschot aan vitamine B9.

Kortom, de verschillende soorten bloedarmoede kunnen vaak voorkomen worden. Het is belangrijk te weten hoe je ze kunt identificeren en dus voorkomen. Het kennen van de oorzaken is een uitstekende eerste stap om bewust te worden.